Albert over uitbreiding bd tuinderij Villa Sterrebos

Aan het begin van de door Rudolf Steiner gegeven landbouw cursus in 1924 begint hij met de vaststelling dat er bijna geen ander gebied te noemen is waar het moderne natuurwetenschappelijke denken zoveel kwaad aangericht heeft als de landbouw.

Daarnaast stelt hij vast dat er in sociaal economisch opzicht eerst weer een gezonde ontwikkeling kan plaatsvinden wanneer de verhoudingen gebaseerd worden op de werkelijkheid van de akker. In het verdere verloop van de voordrachten wordt duidelijk dat een gezond landbouwbedrijf het gemengde bedrijf is waar alles in intieme samenhang met elkaar staat en het vooral erop aankomt dat de mens die hierin werkt een persoonlijke band opbouwt met alles wat er leeft op het bedrijf en de processen die zich hierbij afspelen.

Het moge duidelijk zijn dat het natuurwetenschappelijk denken, hoe waardevol ook voor de mensheidsontwikkeling, ongeschikt is om een verbinding te krijgen met het leven, alleen al omdat de mens zelf in haar onderzoeksmethode wordt uitgeschakeld.

Mijn eigen ervaring is dat het toepassen van de biologisch dynamische preparaten enorm helpen deze persoonlijke band op te bouwen en te onderhouden en toegang te krijgen tot de intiemere natuur-samenhangen.

Echter als boer/tuinder in deze tijd, waarin je vooral ook ondernemer moet zijn, wordt je eigenlijk voortdurend gestoord in de zielehouding die van je als biologisch dynamisch werkende boer/tuinder gevraagd wordt. Eigenlijk zou je als boer of tuinder het beste van jezelf aan je bedrijf moeten kunnen geven zonder dat allerlei financiële overwegingen je doen en laten bepalen.

Hoe groter de financiële druk, hoe minder ruimte en aandacht er over blijft om het biologisch dynamische op je bedrijf te ontwikkelen.

De oproep die na deze inleiding volgt is voor ons een eerste stap om te komen tot een gezondere financiële situatie.

Het komt ook tegemoet aan de behoefte die leeft bij groepen mensen om concreet meer verbinding te maken met de oorsprong van hun voedsel.

De ruimte die zo ontstaan kan biedt de beste voorwaarde om het biologisch dynamische verder te ontwikkelen.

Op ons bedrijf houdt dit in het intensiever gebruik maken van de biologisch dynamische preparaten en het opzetten van eigen zaad teelt voor een aantal gewassen. Compost bereiding en mesthopen vercomposteren is nu nog vaak een ondergeschoven kindje naast de drukke andere werkzaamheden maar het verdient een betere plaats in de bedrijfsvoering.

Verder heb ik het voornemen cursus activiteiten of opleiding aan te bieden om te komen tot intensievere verbinding met de natuurprocessen, waarbij het uitgangspunt zal zijn goetheanistische fenomenologie en antroposofie en het niet zozeer zal gaan om vakkennis maar meer om nieuwe kenvermogens te ontwikkelen, waarbij het kunstzinnige een belangrijke rol speelt.

Onze financiële hulpvraag heeft hier niet direct betrekking op omdat dit idee nog niet uitgerijpt is tot een initiatief. Indirect hopen we wel door een meer solide bedrijfsbasis de ruimte te creëren dit verder uit te werken en zijn we benieuwd of dit idee weerklank vindt.

Twintig jaar geleden had ik het geluk na mijn opleiding aan de Warmonderhof een jaar lang Goetheanistische Studienstätte in Wenen te mogen bezoeken als gaststudent. De Goetheanistische Studienstätte is een antroposofische kunstopleiding waarbij de methode zoals door Goethe ontwikkeld op de kunstzinnige uitingsvormen zelf wordt toegepast. Door de bewegelijkheid en plasticiteit van waarnemen en denken gaan alle natuurverschijnselen een andere taal spreken.

Dit in verbinding gebracht met land- en tuinbouw moet tot sterke verdieping kunnen leiden en zou ik tot een belangrijk onderdeel van de opleiding willen maken. De Goetheanische fenomenologie is een onderzoeksmethode die in staat is een brug te slaan tussen het intellectuele element en het wezenlijke der dingen zoals we dit uit de antroposofie kennen.

Een uitspraak van Goethe in dit verband is – in vrije vertaling- : Wie de Natuur haar geheim wil ontfutselen voelt als vanzelf de drang naar haar waardigst vertegenwoordiger: ‘de kunst’. Zo stijgt Goethe op van de afzonderlijke zintuiglijke waarneming tot het wezenlijke, de idee die in alle afzonderlijke waarnemingen werkzaam is.

Vanuit de idee wist Goethe weer in de afzonderlijke waarnemingen te duiden hoe hier de idee werkzaam is. De idee is het scheppend principe en is in zijn uiterste consequentie de samenhang van de hele kosmos met al haar wezens.

Daarom zei Goethe ook dat het niet “wohl getan” was ook van het meervoud (nl. ideeën) te spreken. Voor Goethe was direct ervaring dat de idee een onlosmakelijk deel van de werkelijkheid vormt. De gebieden waar Goethe dit in zijn leven tot een zekere afronding bracht zijn de plantkunde en de kleurenleer.

Goethe staat hiermee in grote tegenstelling tot de natuurwetenschap die eigenlijk ideeëloos is.

Hier worden namelijk alleen waarnemingen gegroepeerd rond natuurwetten en hypotheses, waarbij zodra ze het gebied van het levende betreedt het levende zelf niet kan bevatten. Aan ideeën kent ze geen werkelijkheidswaarde toe, waardoor ze slechts een zeer beperkt gebied van de werkelijkheid bestrijkt.

Bij goetheanische fenomenologie daarentegen worden alle kenvermogens ingezet en kan ook het kunstzinnig voelen tot kenvermogen worden zodat de werkelijkheid zich in al haar lagen aan ons toont. Zelfs op de maatschappij toegepast biedt deze methode perspectieven omdat dit de voorwaarde is om organismen te begrijpen dus ook het sociale organisme.

27 december 2011, Albert Wissmann